تحلیل مصرف انرژی در سیستم های آبیاری بارانی و سطحی در تولید گندم در منطقه شمال اهواز

امروزه یکی از مهم‏ترین بحث‏های مطرح شده در توسعه کشاورزی پایدار، استفاده صحیح و کارا از منابع آب و سایر نهاده‏های کشاورزی به منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی است. استفاده از سامانه های آبیاری نوین و مدرن به جای سامانه های سنتی می تواند به عنوان گامی موثر در صرفه جویی آب و هم‏چنین مدیریت انرژی برای استحصال، آبرسانی و آبیاری محسوب شود. این مطالعه در منطقه شمال اهواز در سه مزرعه با مساحت 42 هکتار که دارای سامانه آبیاری بارانی و دو مزرعه دیگر با مساحت‏های 33 و 45 هکتار مجهز به سامانه آبیاری سطحی در سال زراعی 1392-1391 انجام شد. نهاده‏های مورد بررسی در این مطالعه شامل کودشیمیایی، بذر، سموم شیمیایی، ماشین، سوخت، الکتریسیته، نیروی انسانی و آب بودند. میزان عملکرد محصول به عنوان خروجی در نظر گرفته شد. بخشی از داده‏ها با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه حضوری و بخش دیگر از طریق داده‏برداری عملی از مزارع بدست آمده است. نتایج نشان داد که کل انرژی مصرفی در تولید گندم و انرژی خروجی در مزرعه سامانه آبیاری بارانی به ترتیب برابر با 03/46150 مگاژول بر هکتار و 27930 مگاژول بر هکتار ، در مزرعه 33 هکتاری سامانه آبیاری سطحی به ترتیب برابر با 97/48359 مگاژول بر هکتار و 32340 مگاژول بر هکتار و در مزرعه45 هکتاری سامانه آبیاری سطحی 62/49905 مگاژول بر هکتار و 32340 مگاژول بر هکتار محاسبه گردید. بالاترین میزان مصرف انرژی مربوط به عملیات آبیاری می‏باشد که در مزرعه سامانه بارانی به میزان 24/15334 مگاژول بر هکتار معادل 24/33 درصد، در مزرعه 33 هکتاری سامانه آبیاری سطحی به میزان 18/17544 مگاژول بر هکتار معادل 29/36 درصد و در مزرعه 45 هکتاری سامانه آبیاری سطحی به میزان 83/19089 مگاژول بر هکتار معادل 21/35 درصد را به خود اختصاص داده است. شاخص‏های بهره‏وری آب، بهره‏وری جزئی انرژی و کاربرد آب در مزرعه سامانه بارانی به ترتیب برابر با 665/0 کیلوگرم بر متر مکعب، 45/2 کیلوگرم بر کیلووات ساعت و 14/2857 مترمکعب بر هکتار در مزرعه 45 هکتاری به ترتیب برابر با 22/0 کیلوگرم بر متر مکعب، 76/4 کیلوگرم بر کیلووات ساعت و 10091 مترمکعب بر هکتار و در مزرعه 33 هکتاری به ترتیب برابر با 28/0 کیلوگرم بر متر مکعب، 88/2 کیلوگرم بر کیلووات ساعت و 7750 مترمکعب بر هکتار برآورد گردید. میزان تلفات انرژی مصرفی آبیاری در سامانه بارانی به میزان 01/2587 مگاژول بر هکتار معادل 8/16 درصد، در سامانه آبیاری سطحی مزرعه 33 هکتاری به میزان 86/4281 مگاژول بر هکتار معادل 4/24 درصد و در سامانه آبیاری سطحی مزرعه 45 هکتاری به میزان 78/6386 مگاژول بر هکتار معادل 45/33 درصد برآورد شدند.